Badanie elektrofizjologiczne (EPS)

Co to jest badanie elektrofizjologiczne (elektrofizjologia)?

Badanie elektrofizjologiczne jest inwazyjnym badaniem serca (wymagającym wprowadzenia do serca cewników), wykonywanym w celu dokładnego rozpoznania rodzaju arytmii i ustalenia ich pochodzenia. Umożliwia to wybór najlepszej metody leczenia - np.: leczenie za pomocą leków, implantacja rozrusznika serca lub kardiowertera-defibrylatora serca, albo też wykonanie zabiegu ablacji.

Badanie elektrofizjologiczne polega na wprowadzeniu elektrod do serca poprzez żyły udowe oraz czasami przez żyłę podobojczykową. Elektrody są najczęściej umieszczane w jamach serca (prawym przedsionku i komorze, okolicy pęczka Hisa oraz zatoce wieńcowej).

Następnie wykonuje się stymulację serca odpowiednio dobranymi pobudzeniami elektrycznymi sterowanymi przez komputer. Może to być odczuwane jako szybkie, nierówne ,,bicie" serca. Poprzez stymulację próbuje się wyzwolić nieprawidłowe, szybkie rytmy (częstoskurcze).

Analiza otrzymanych wyników pozwoli na ocenę działania tzw. układu bodźcoprzewodzącego ("układ elektryczny serca") oraz na dokładną ocenę lokalizacji ,,obwodu" częstoskurczu. Umożliwia to ocenę skuteczności leczenia farmakologicznego, a także daje informację, czy można wykonać zabieg leczniczy, tzw. ablację. Badanie wiąże się z kilkudniowym pobytem w szpitalu.

Badanie elektrofizjologiczne - kwalifikacja

Do badania powinien pacjenta zakwalifikować lekarz kardiolog.

Badanie to nie jest wykonywane u wszystkich chorych z zaburzeniami rytmu serca.

Na podstawie oceny dolegliwości chorego, wyników badań nieinwazyjnych (EKG, ECHO serca, test wysiłkowy, Holter) możliwości technicznych oraz ogólnego stanu zdrowia kwalifikuje się chorego do zabiegu bądź nie.

Jak przygotować się do badania elektrofizjologicznego ?

Przed każdym badaniem inwazyjnym i zabiegiem, z wyjątkiem sytuacji ratujących życie, warto wykonać szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna). Warto się szczepić, nawet jeśli się nie choruje. Jest to szczególnie ważne w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia.

Należy oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania: morfologię, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej.

Wszyscy pacjenci przyjmujący jakiekolwiek leki powinni porozmawiać o tym z lekarzem. Niektóre z nich należy odstawić przed badaniem. Dotyczy to przede wszystkim leków stosowanych w leczeniu zaburzeń rytmu serca.

W dniu badania należy być na czczo i mieć dokładnie wygolone obie pachwiny.

Jak przebiega badanie elektrofizjologiczne?

Badanie wykonywane jest w pracowni elektrofizjologii Po wejściu na salę pacjent jest podłączany do szeregu urządzeń kontrolujących pracę serca i ciśnienie krwi. Okolice pachwin i szyi zostaną zdezynfekowane i przykryte jałowymi serwetami. Lekarz znieczula te miejsca, a następnie wprowadza do żył specjalne rurki zwane koszulkami. Liczba założonych koszulek może być różna (zazwyczaj od 1 do 5). Najczęściej wprowadzane są one przez żyły udowe oraz przez żyłę szyjną wewnętrzną. Następnie przez koszulki wprowadzane są cewniki, które pod kontrolą obrazu RTG są umieszczane w określonych miejscach w sercu. Cewniki połączone są z komputerem dzięki czemu lekarz dokona wielu różnych pomiarów parametrów elektrofizjologicznych serca pacjenta, umożliwiających dokładne określenie rodzaju zaburzeń rytmu. W czasie badania, w celu wywołania arytmii oraz wykonania pomiarów serce jest pobudzane do szybszej pracy, co zazwyczaj odczuwane jest przez pacjentów jako kołatanie lub szybkie bicie serca. Często w czasie badania podawane są różne leki w celu sprawdzenia ich wpływu na pracę serca. W niektórych przypadkach konieczne jest także krótkotrwałe znieczulenie ogólne w celu wykonania kardiowersji elektrycznej (przerwanie arytmii za pomocą defibrylatora). Przez cały okres badania elektrofizjologicznego pacjent jest przytomny i może rozmawiać z lekarzem wykonującym badanie. Czas badania jest różny u różnych pacjentów. Zazwyczaj samo badanie elektrofizjologiczne (bez zabiegu ablacji) trwa od 1 do 3 godzin.

Elektrofizjologia - powikłania

Badanie jest bezpieczne, chociaż jako badanie inwazyjne obarczone jest pewnym ryzykiem. Ryzyko to jest bardzo niewielkie, ale wzrasta u osób w podeszłym wieku, w ciężkim stanie. Możliwe powikłania to:

1) krwiak w miejscu założenia ,,koszulki naczyniowej",
2) powikłania zakrzepowo-zatorowe,
3) infekcja,
4) przebicie ścian naczyń lub serca,
5) odma opłucnowa,
6) krwawienie do osierdzia,
7) przejściowy lub trwały blok przedsionkowo-komorowy czasami wymagający wszczepienia rozrusznika serca.

Elektrofizjologia - postępowanie po badaniu

W zależności od wyniku proponuje się leczenie zabiegowe (ablacja) lub zachowawcze (tabletki).

Elektrofizjologia - co robić gdy...

- czas oczekiwania na badanie jest bardzo długi? Należy poszukać innego ośrodka wykonującego badanie. Czas oczekiwania na badanie jest różny w różnych szpitalach.
- strach przed badaniem powstrzymuje przed poddaniem się zabiegowi? Można wykonać badanie nieinwazyjne: test wysiłkowy, SPECT, ECHO wysiłkowe w celu rozważenia wskazań do badania i oceny ryzyka związanego z chorobą.
- chory przyjmuje różne leki? Należy zapytać lekarza, czy nie należy odstawić niektórych z nich przed badaniem, a jeśli tak, to na ile dni. Chodzi tu o  leki przeciwkrzepliwe pobierane przez chorych z utrwalonym migotaniem przedsionków lub po zabiegu wszczepienia protezy zastawki serca itp.
- chory cierpi również z powodu innych schorzeń? Należy o tym poinformować, gdyż niektóre choroby uniemożliwiają lub utrudniają wykonanie badania.

Elektrofizjologia - o co pytać lekarza?

- stan zaawansowania choroby.  Warto wiedzieć jak duży wysiłek fizyczny oraz jaką pracę (prowadzenie samochodu, obsługa maszyn) można wykonywać w miarę bezpiecznie.
- ewentualne badania dodatkowe: EKG, test wysiłkowy.
- to, czy nie należy odstawić pewnych leków. Wspomniano już o tym wcześniej. Przed badaniem należy zaprzestać przyjmowania niektórych leków.

Elektrofizjologia - co trzeba wiedzieć?

Badanie elektrofizjologiczne to badanie diagnostyczne, a nie zabieg leczniczy! Nie należy się spodziewać poprawy po samym badaniu.

Obecnie szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna) przed zabiegami nie jest finansowane przez NFZ. Warto się jednak szczepić na własny koszt, nawet jeśli się nie choruje. Daje to zabezpieczenie w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia.